Kloosters































3. KLOOSTERS

a. ADUARD

1. Gebouwen

a. Ziekenhuis

1. Muurschildering

[522]ABBAS HENRICUS, VIRTUTUM VERUS AMICUS HANC INFIRMORUM FECIT CELLAM MONACHORUM / AD LAUDEM DEI. PIA VIRGO, QUEM GENUISTI, / SEMPER ET AD SANCTI BERNARDI SEU BENEDICTI.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: Archief voor de geschiedenis van het aartsbisdom Utrecht, 47, 1922, blz. 225. Sterfdag 23 juli 1301.
GDW, blz. 144, nr. [522].

b. Refugium te Groningen

1. Deuromlijsting

[523]ANNO I 1547.
Wapens: Rechts: Een omgewend springend hert zonder gewei [Joannes Rekamp, abt]. Links: Een in twee rijen van acht stukken geschaakte rechterschuinbalk [Clairvaux].
N.B. GMG. inv. nr. 367. Boven letter I afkortingsteken. Buitendien exemplaar, waarop rechterschuinbalk geschaakt van twaalf stukken; inv. nr. 299.145
GDW, blz. 144, nr. [523].

2. Tegels

[524]DOMINUS IOANNES REKAMP, ABBAS 30 IN ADEWART, HANC DOMUM RESTAURARI FECIT ANNO DOMINI 1547.
Wapen: In zilver een gouden kromstaf schuinlinks, de krul naar links en daaruit aan de rechterzijde afhangend een zilveren velum, de kromstaf over een rechterschuinbalk, geschaakt in drie rijen van elf stukken van goud en blauw [Clairvaux, regionale variant].
N.B. GMG, inv.nr. 529. Afgebeeld: Oudheidkundig jaarboek (1922) 170, 174; 500 jaar klooster ter Apel. Van metten tot vespers [Tentoonstellingscatalogus GMG] (Groningen 1966), 101; A.T. Schuitema Meijer, Groningen in prent (Zaltbommel 1974) 44; GRK, 3 (1986) 83.
GDW, blz. 145, nr. [524].

[525]DOMINUS IOANNES REKAMP, ABBAS 30 IN ADEWART, HANC DOMUM RESTAURARI FECIT ANNO DOMINI 1547.
Wapen: Gedeeld: I groen; II zilver; en over alles heen een opspringend zilveren hert met zilveren gewei en zilveren hoeven.
N.B. GMG, inv.nr. 529. Afgebeeld: Oudheidkundig jaarboek (1922) 170, 172; Ook: 500 jaar klooster ter Apel. Van metten tot vespers [Tentoonstellingscatalogus GMG] (Groningen 1966), 101; GRK, 3 (1986) 83.
GDW, blz. 145, nr. [525].

c. Aduarder Voorwerk

1. Gedenksteen

[526]Wapens: Rechts: Een in twee rijen van elf stukken geschaakte linkerschuinhalk [Clairvaux]. Links: Een leeuw [Joannes Greven].
N.B. Aduarder Voorwerk, noordoostelijk van Aduard en ten noorden van Van Starkenborghkanaal. Joannes Greven, abt 1578-c.1590. Vergelijk: GDW, nr. 530.
GDW, blz. 145, nr. [526].

2. Klokken, uurwerken en windvanen

a. Klok

[527]DOMINUS GODEFRIDUS ARNIM, ABBAS 31 IN ADEWART, ME FIERI FECIT ANNO 1554. GERRIT VAN DEN DAM.
Wapen: Een in twee rijen van elf stukken geschaakte rechterschuinbalk, gaand over een kromstaf schuinlinks [Clairvaux, regionale variant].
N.B. Sedert 1924 op hervormde kerk Aduard als geschenk van de heer P. A. Camphuis. voordien te Wolfenbtittel. Afgebeeld: GVA, 1927, blz. 116,1117. Zie: GAG, Fotoverzameling 1733*-1735*.
GDW, blz. 145, nr. [527].

3. Gedenktekenen

a. Grafzerken

[528]HIER LIGT EMANUEL, BY GODS GENADE BISSCHOP EN GRAAF VAN CREMONA, PROFESSOR IN BEIDE RECHTEN, DIE STIERF IN HET JAAR 1298 OP DEN DAG VAN REMIGIUS, BISSCHOP EN BELYDER. ZYNE ZIEL MOET DOOR GODS RARMHERTIGHEIT 1N VREDE RUSTEN. AMEN.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: Oudheden en gestichten van Groningen en Groningerland ... uyt het latyn vertaald en met aantekeningen opgehelderd door H.V.R. Leiden 1724. Blz. 234. Archief voor de geschiedenis van het aartsbisdom Utrecht, 48, 1923, blz. 131. Nieuw nederlandsch biografisch woordenboek, 1, 1911, k. 1469; 4, 1918, k. 725. Emanuel da Sescalo. bisschop en graaf van Cremona, overleden abdij Aduard 1 oktober 1298, begraven in kloosterkerk voor hoofdaltaar onder grafzerk met tekst en beeltenis. Vervangen door witmarmeren gedenksteen met beeltenis op last van Lambertus Helt, abt van Aduard 1522-24 april 1528.146
GDW, blz. 145, nr. [528].

[529]... VE BIITER VAN REES, M. BALSER VAN ARNHEM HUSFROW EN STEPHANUS VAN REES, PRIOR IN ADWERTH, SIIN S. SU[STER] ...
Wapen: Drie leeuwegezichten.
GDW, blz. 146, nr. [529].

4. Voorwerpen ten behoeve van de huishouding

a. Vijzel

[530]DOMINUS IOANNES GREVEN, ABBAS IN ADWERT, 1590. Wapen: Een leeuw [Joannes Greven].
Wapen: Vrijwel onherkenbaar doch met kromstaf en geschaakte schuinbalk [Clairvaux, regionale variant].
N.B. GMG, inv. nr. 559.
GDW, blz. 146, nr. [530].

5. Overige voorwerpen

a. Doek

[531]DOMINUS IOHANNES REKAMP, ABAS IN ADWERT, 1541.
Wapens: Rechts: In goud op een door stiksel van gouddraad aangegeven terras een voor een door stiksel nauwelijks schematisch aangegeven hoorn een omgewende springende rode ree [Joannes Rekamp]. Links: Gedeeld: 1 in goud een in drie rijen van rood en donkerbruin geschaakte rechterschuinbalk [Clairvaux]; II in rood een gouden mariamonogram. huismerk nr. 70.
N.B. Wit linnen, geborduurd met kettingsteek, ringetjes aan de punten. Aartsbisschoppelijk museum Utrecht, inv. nr. 2061. Afgebeeld: GVA, 1931, blz. 128/129.
GDW, blz. 146, nr. [531].

b. APPINGEDAM

1. Gebouwen

a. Broerkerk

1. Algemeen

[532]Noch is in den Dam in de groote broerkerck te sien het waepen van den catholycken keyser Carolus V.
N.B. 1536-1555. Niet meer aanwezig. Vermeld: Archief voor de geschiedenis van de katholieke kerk in Nederland. 1965. Blz. 53. Het grote en het kleine wapen van Karel V afgebeeld: T. van der Laars. Wapens, vlaggen en zegels van Nederland. Amsterdam 1913. Blz. 117.
GDW, blz. 146, nr. [532].

b. Poortgebouw

1. Gedenksteen

[533]ECCE MONASTERII PRIMAS VENERABILIS HUIUS, HANC PORTAM STRUXIT, DICO GRONINGUS AVITA, RELLIGIONIS AMANS, DOCTRINA INSIGNIS UT OLIM POSTERITAS SCIRET, SE ILLI HAEC MONUMENTA DEDISSE. 1561.
Wapens: Rechts: Een met twee pijlen van boven naar beneden schuinkruislings doorstoken hart [Augustijner orde]. Links: Een verkort schuinkruisje, vergezeld van boven van de letters D.A.G.
N.B. GMG, nr. 300. Afgebeeld: GDW, plaat X. Literatuur met afbeelding: Archief voor de geschiedenis van de katholieke kerk in Nederland, 1967, blz. l. D.A.G., naamletters van Dico a Groninga.147
GDW, blz. 146, nr. [533].

c. GRONINGEN. Minderbroedersklooster of Broerkerk

1. Gedenktekenen
N.B. Zie: GDW, nrs. 4714-5093.

a. Rouwborden

[534]INT JAER ONSES HEREN MII ... OP SONDACH VOER STE. ANDREES, STARFF DE EERBARE HEER OTTE SICKINGHE, RITTER, EENE VAN DE VEREN DESSER STADT GRONINGEN.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: Algemeen rijksarchief, 's-Gravenhage. Aanwinst 1957. Genealogie Sickinghe, 17de eeuw. Van de tekst: "D'reste van de datum van de musen uutbeten". Vergelijk: OGD. I. Blz. 79. "Eene van de veren" wil zeggen: burgemeester. Zie: OBS, blz. 16, 18.
GDW, blz. 147, nr. [534].

[535]IMA FRANCONIA NITERDUM VULPES ALUMNA / HERBIPOLI QUONDAM FOV1T IN ORBE POTENS / MARTIS ERAM DECUS AC EQUITUM PEDITUMQUE MONARCHA MAGNUS ET IMMENS[ BELLIGER ORBIS ERAM / INNUMEROS DOMUI POPULOS, VILLAGIA ET URBES / ACER ET ARMI POTENS ALTER ACHILLES EGO i INDOMITOS SUEVOS GLADIO VIBRANTE SUBEGI / INSOLITOQUE IUGO SUBSTRAVI FRISIONES.
N.B. In 1743 niet meer aanwezig. Vermeld: E. Beninga. Historie van Oost-vriesland, blz. 431. Sybe Jarichs. "Korte chronyck", blz. 451. M. Brouerius van Nidek. Analecta medii aevi. Amsterdam 1725. Hofstede de Groot. Geschiedenis der broederenkerk te Groningen. Groningen 1832. Blz. 136, 137. Nittert Fox, gesneuveld Kropswolde 22 juli 1499. KGO, blz. 116. Zie: GDW, nr. 537.
GDW, blz. 147, nr. [535].

b. Grafzerken

[536]Johan Sickinghe, burgemeester, overleden Sint Vytsdach 1431. Zijn tweede vrouw Feye, dochter van Feye van Dockum, ridder, overleden Sint Meertensavent 1436.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: RAG, D. W. Sickinghe. Der Sickinghe musiefwerk. 1958, in machineschrift. I. Blz. 143. Doch: Johan Sickinghe, overleden 15 juni 1421. gehuwd 1° Ghysele, gehuwd 2° Jeye, overleden 10 november 1456, dochter van Feye. Zie: NAB, 1951, blz. 271.
GDW, blz. 147, nr. [536].

[537]HIER LEIT DIEN HELT / WIENS HERTE NOYT BESWEECK / NOCH IN HET VELT / OYT VOOR ZYN VYANT WEECK / DIE, ALS HY ZAGH / ZYN VOLCK VERSLAGEN WERT 1 VOCHT, DAER HY LAGH / NOCH MET EEN MANLYCK HERT.
N.B. "Jonckar Foxsis serck", nog aanwezig 1578. Zie: RAG, Archief Farmsum, inv. nr1106. Vermeld: Joh. van Nyenborgh. Groninger historyen op het jaar 1499. KGO, blz. 117. Hofstede de Groot. Geschiedenis der broederenkerk te Groningen. Groningen 1832. Blz. 137. Nittert Fox, krijgsoverste van Albracht van Saksen, gesneuveld Kropswolde 22 juli 1499. Zie: GDW, nr. 535.
GDW, blz. 147, nr. [537].

[538]Anno 1551, op S.Mariendag, is in de broerkercke tot Groningen int coor begraeven Oetgen Lewens.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: CVH, blz. 90.
GDW, blz. 147, nr. [538].

[539]Kwartieren:
MECKEMASTARCKENBORCH
HIEMSTRATZALINGE
ERNSTMAJAERLE
RIM. VAN DOCKUMBOLTA
Beeldhouwwerk: een gewapende ridder.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld als „sepulture": Provinciale bibliotheek Friesland.148 Handschrift Doys, 2, blz. 460. Alleen wapens Tzalinge, Jaerle en Bolta getekend; wapens Eernstma en Riemersma van Dockum elders op zelfde bladzijde. Zie: EVC, blz. 26 verso. Vergelijk: NLW, 1951, k. 137. Feye Meckema, overleden 17 januari 1577.
GDW, blz. 147, nr. [539].

d. GRONINGEN. Het olde convent of geestelijke maagdenklooster

1. Voorwerpen ten behoeve van de eredienst

a. Memoriaal

[540]ANNO DOMINI 1489 OBIIT VENERABILIS M. VESSELUS HERMANNI' EGREGIUS DOCTOR SACRAE THEOLOGIAE ET 1N LATINA ET GRAECA ET HEBRAEA LINGUIS MULTUM ERUDITUS ET IN TOTA PHILOSOPHIA QUASI UNIVERSALIS.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: Suffridus Petrus. De scriptoribus Frisiae. Franeker 1699. Pag. 79. Wessel Gansfort, geboren 1419 of 1420, overleden 4 oktober 1489.Zie: Maarten van Rhijn. Wessel Gansfort. 's-Gravenhage 1917. Blz. XXXVIII.
GDW, blz. 148, nr. [540].

2. Gedenktekenen

a. Grafzerk

[541]PALLIDA WESSELI SAXUM HOC TEGIT OSSA MAGISTRI, PHILOSOPHOS INTER QUI LEO FORTIS ERAT. ILLUM LINGUA TRIPLEX, HEBRAEA, PELASGA, LATINA, INCLYTA DOCTORUM, SCANDERE PULPITA DEDIT. AGRIPPINA, ET PARRISIUM, DUO REGNA MINERVAE, SENSERE INGENII, VIMQUE DECUSQUE SUI. AT LAUS UNA VIRO, QUIA TOTUM SCIBILE SCIVIT, ET VITIO INFECTIS MALLEUS IPSE FUIT. ARX PHRISIAE CINERES, GERMANIA TOLLIT HONORES. DIC, FERAT OMNIPOTENS, LECTOR AMANDE, ANIMAM.
N.B. In 1849 op Martinikerkhof "eenen vroeger schoonen, doch thans zeer geschonden steen". Vermeld: A. Smith. Geschiedenis der provincie Groningen. Groningen 1849. Blz. 153. Niet meer aanwezig. Vermeld: Maarten van Rhijn. Wessel Gansfort. 's-Gravenhage 1917. Blz. XLVII, XLVIII. Tussen 1730 en 1740 vervangen door GDW, nrs. 5163, 5164. Sterfdag 1489, waarschijnlijk 4 oktober.
GDW, blz. 148, nr. [541].

[542]Vervallen.
GDW, blz. 148, nr. [542].

e. HEILIGERLEE

1. Gebouwen

a. Kerk

1. Gebrandschilderd glas

[543]HEER KAERLE SCHENCK, FRIHEER THO TAUTENBURCH, HEER THO WEDDE ENDE THO WESTERWOLDE, BILLINCKWOLDE, DEN HAM ENDE BLEYHAM, 1554.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: GAG, Archieven voor de reductie, inv. nr. 16 rood. Handschrift in folio, nr. 105h, blz. 74 verso.
GDW, blz. 148, nr. [543].

2. Gedenktekenen

a. Naamplaat op een doodkist

[544]ICY GIST HAULT ET PUISSANT MESSIRE JEAN DE LIGNE, PRINCE, CONTE D ARENBERG ET DU ST. EMPIRE, LAQUEL MOURUT LE 23 DE MAY 1568 EN LA BATAILLE DE HERCANE, ESTANT GOUVERNEUR DE FRIZE, OVERISEL ET GRUNINCK, COMBATTANT CONTRE LE COMTE LODOVICK DE NASSAU, REBEL AU ROY ET A DIEU ET SA MAJESTÉ. PRIEZ DIEU POUR SON AME.149
N.B. Koper. Jean de Ligne, graaf van Aremberg, gedood na slag bij Heiligerlee zondagavond 23 mei 1568, voorlopig begraven in kloosterkerk "met zeven houten beeldekens", overgebracht naar Zevenbergen tussen augustus 1568 en 20 december 1569, aldaar nog aanwezig monument met 32 kwartieren vervaardigd voor 18 augustus 1570. Kist later geplaatst in grafkelder, gebouwd 1616, in capucijnerkerk Edingen of Enghien, Henegouwen. Zie: Brabantia. Maandblad, 1955, blz. 268. Ook: A. ten Bruggencate. Heraldische gids van de goudse glazen. 1949. Blz. 31.
GDW, blz. 148, nr. [544].

f. ROTTUM

1. Voorwerpen ten behoeve van de huishouding

a. Vijzel

[545]DOMINUS BERNARDUS MENSSENS, ABBAS IN ROTTUM ET P[REP]OSITUS USQUERDENSIS, A° 91.
Wapen: Een kromstaf schuinlinks, en een grote letter R over elkaar heen.
Wapen: Gedeeld: 1 een omgewend leeuwtje, meer gaand dan klimmend, misschien iets in de poot houdend ; II een gekroonde adelaar.
N.B. Bezit van de heer D. Nanninga Mz., Groningen.
GDW, blz. 149, nr. [545].

g. SELWERD

1. Gebouwen

a. Poort

1. Gedenksteen

[546]ANNO 1522 HEFT HENRICUS ROL, ABBET, DESE PORTE UP LATEN TIMMEREN.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: P. Boeles junior. Het tweehonderd vijftig jarig bestaan der hervormde gemeente te Noorddijk. Groningen 1846. Blz. 45. Hendrik Rohel, Roel Rail of Rol, abt, beëdigd september 1523. Zie: GVA 1964, blz. 49. C. I. Damen. Geschiedenis van de benediktijnenkloosters in de provincie Groningen. Assen 1972. Blz. 204, 211.
GDW, blz. 149, nr. [546].

h. TER APEL

1. Gebouwen

a. Klooster

1. Steenhouwersmerken

[547]Huismerk nr. 71, vergezeld van het jaartal 1560
N.B. Afgebeeld: MON, blz. 209.
GDW, blz. 149, nr. [547].

[548]Huismerk nr. 72.
N.B. Vermeld: MON, blz. 209.
GDW, blz. 149, nr. [548].

2. Gebrandschilderd glas

[549]HANS HESSE, / DROSTE TO WEDDE, [1541].
N.B. GMG, inv. nr. 1256d. Twee niet bij elkaar behorende stukken glas, samengevat tot doorlopende tekst. Tussen schuine strepen geplaatste woorden van afwijkend karakter. Vermeld: Boertige reis van Winschoten naar Klooster ter Apel, gedaan in den jare 1817. Winschoten 1818. Blz. 9: In kloostergang op glas: HANS NESSE, DROST THO WEDDE, 1541, ende boven deze woordekens een wapen". Dit wapen: Een ronde gemetselde put, waarboven aan een katrol een emmer hangend aan een over deze katrol afhangende ketting.
Zie: Gedenkbord, geschilderde. 1959, in Huis te Wedde, zetel van waterschap Reiderzijlvest.150
GDW, blz. 149, nr. [549].

[550]De naam van Sebe Aders van Westerwolt komt met het jaartal 1554 ook nog op een der andere glazen voor.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: GVA 1842, blz. 145-146.
GDW, blz. 150, nr. [550].

[551]JOHAN DE MEPSCHE, KON. MT. RATH UND LIE[UTENA]NT DER STADT UNDE UMBLANDE VAN GRONIGEN, PROVEST TO LOPPERSUM, AGNES SYN HHUSFROW, A° 1561.
Wapens: Rechts: De Mepsche. Links: Van Munster [1].
Glasschilderwerk: Mozes met de wetsrollen.
N.B. Afgebeeld: MON, plaat LXXVI, nr. 1, abusievelijk in spiegelbeeld. Johan de Mepsche en Agnes van Munster, Zie: De navorscher, 97, blz. 27.
GDW, blz. 150, nr. [551].

[552]JOHAN THO LELLENS, ELLY ... SYN HHUSFROW, A° 1561. Glasschilderwerk: Koning David.
GDW, blz. 150, nr. [552].

[553]Wapen: Doorsneden: A. in blauw twee zilveren sterren naast elkaar; B. in blauw een half gouden rad, uitgaande van de snijlijn.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: GVA, 1842, blz. 145.
GDW, blz. 150, nr. [553].

[554]Wapen: In goud de zwarte letters P.B.
N.B. XVIa. GMG, nr. 618.
GDW, blz. 150, nr. [554].

2. Gedenktekenen

a. Grafzerken

[555]... SARCHOPHAGO TEGITUR CONDITOR HUIUS APEL PENE BIS UNCTI CUI PRIMUS PIRCFUIT ANNIS IN ALL ...
N.B. Deels onherkenbaar. Henricus de Monte, ook Henrick van den Berghe, prior 1465-1486, daarna vicaris-generaal van Frankrijk, misschien later teruggekeerd naar Ter Apel en daar begraven. Zie: A. T. Schuitema Meijer. Het klooster Ter Apel. Groningen 1966. Blz. 131, 132, 142. Vergelijk: KGO, blz. 260b.
GDW, blz. 150, nr. [555].

[556]ANNO DOMINI MDXXXV, XI1II DIE MARCII, OBIIT VENERABILIS PATER THEODERICUS HARDENBERCH FIRMIS PRIOR HUI US CONVENTUS, CUIUS ANIMA REQUIESCAT IN SANCTA PACE.
Embleem: Een kelk en een ouwel.
Afgebeeld: GRK, 3 (1986) 75.
GDW, blz. 150, nr. [556].

[557]ANNO DOMINI MCCCCCLXV ... IPSE GERHARDUS HIC EX HASSELT FRATER REQUIESCIT QUI DOMUI HUIC DENOS TER PRAEFUIT ANNOS ATQUE HIC SEPULTUS CUIUS ANIMA REQUIESCIT IN PACE.
Embleem: Een kelk en een ouwel.
N.B. Deels onherkenbaar. Zie: KGO, blz. 260b. Afgebeeld: GRK, 3 (1986) 75.
GDW, blz. 150, nr. [557].

i. WITTEWIERUM

1. Gebouwen

a. Zandtster Voorwerk

1. Schoorsteenmantel

[557A]Wapens, vergezeld van het jaartal 1573: Rechts: Een naar rechts gewende wassenaar en een liggende zespuntige ster onder elkaar, de wassenaar tussen een omgewende letter S en een haak, misschien de bovenhelft van een letter E of F, de ster tussen de letters 1H.
Links: Een adelaar.
N.B. Naamletters I.H. misschien van Johan Henricks, voorkomend in 1598 met 112 grazen kloosterland te 't Zandt. Zie: RAG, Agenda correspondentie, 1914, nr. 10.151
GDW, blz. 150, nr. [557A].

2. Klokken, uurwerken en windvanen

a. Klok

[558]IN HONORE S' CUNARIS, S' MARIE, S' IOHANNIS, S' VITI AC OMNIUM SANCTORUM PER MANUS ZEGHEBODI FUSA SUM. -i- FRATER TOMAS DE FLORIDO ORTO, ABBAS, FECIT HOC FIERI VAS. A° D' MCCCLXXIII.
N.B. Toren bij hervormde kerk Slochteren.
GDW, blz. 151, nr. [558].

j. WIJTWERD

1. Gebouwen

a. Klooster

1. Schoorsteenmantel

[559]ANNO DOMINI MCCCCLXI.
Wapen: In rood een zilveren achtpuntig maltezer kruis [Johanniter orde].
Wapen: In zwart een zilveren kruis [Commanderij].
N.B. Wapen van commanderij: In rood een zilveren kruis. Volgens overlevering droeg het laatste begijntje, Margrietien Rotgerts, "een roodt cruys op 't kleed aen de rechter scholder". Zie: Archief voor de geschiedenis van de katholieke kerk in Nederland, 1965, blz. 61. Ook: GDW, nr. 561.
Wapen: Linksgeschuind: A. in zwart een gouden ster; B. in rood een halve zilveren lelie, uitgaand van de onderkant van het schild. [Johannes Munter, commandeur].
N.B. Zie: Ostfriesisches Urkundenbuch. 2. Emden 1881. S. 223. Nr. 1152. 6 August 1485.
Emblemen tussen de tekst: Een roos; drie eikels, 1 en 2 aan stengels, komend uit een liggende tak; een opgerichte druiventros aan een stengel, komend uit een liggende tak; een hart; een lelie; een omgewende wassenaar.
N.B. In boerderij Kloosterwijtwerd, Uskwerd. Afgebeeld: GDW, plaat XI. C.H. Peters. Oud Groningen. Stad en Lande (Groningen 1921) 266; R.G. Hopma Zijlema, Klooster Wijtwerd (Usquert 1966) gestencild; GRK, 7 (1990) 63.
GDW, blz. 151, nr. [559].

2. Gebrandschilderd glas

[560]JOHAN VAN EUSSUM, RIDDER, HEER THOE MIDDELSTUM, DOORNWERT UNDE ENGEWEER JONCKER, ANNA VAN BURMANNIA ANDERS VAN EUSSUM, VROUWE.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: RAG, Archief commanderij Wijtwerd, inv. nr. 1, regest nr. 162. Verzoekschrift door Johan van Amsterdam namens commandeur aan Johan van Eussum om glas te willen schenken in "herensael", met voorstel voor tekst en wapens, ongedateerd.
Johan van Ewsum, overleden november 1570, gehuwd 8 oktober 1552 Anna van Burmania, overleden 1597. Zie: Maria Hartgerink-Koomans. Het geslacht Ewsum. Groningen 1938. Blz. 194, 238. Vergelijk wapens: GDW, nr. 407.
GDW, blz. 151, nr. [560].

3. Kruisweg

[561]O MENSCHE, DIT DOE ICK VOER DY / WAT DOE STU WEER BY MY.
Wapens: Rechts: In rood een zilveren kruis. Links: In zilver een rode lelie.
Beeldhouwwerk: Christus op zijn lijdensweg, met Simon van Cyrene, het kruis overnemend. en met Veronica, zijn gelaat met een doek van bloed en zweet reinigend.
N.B. Vervaardigd c. 1540. In boerderij Kloosterwijtwerd, Usquert. Afgebeeld: VHS, 109; GRK, 3 (1986) 82. Zie: E.A. van Beresteyn. Geschiedenis der johanniterorde in Nederland tot152 1795 ('s-Gravenhage 1934) 143. Vergelijk wapen met kruis: GDW, nrs. 559, 562; wapen met lelie: RAG, Archief Van Ewsum, inv.nr. 535 (oud inv.nr. 47), reg. 85 [fae085]. Ook: Kloosterarch., inv.nr. 265, reg. 1141 (oud Archief Wijtwerd, inv.nr. 14, reg. 165) [kla1141]. GDW, nr. 562. Beeldhouwwerk: bijbeltekst Mattheus 27:32.
GDW, blz. 151, nr. [561].

4. Bouwfragment

[562]ATTENDITE ET VIDETE SI EST DOLOR SICUT DOLOR MEUS HIERE PRIMO ANNO MVcLIIII.
Wapens: Rechts: Een lelie. Links: Een kruis.
N.B. Boven ingang van kapel achter rooms-katholieke kerk, Uithuizen. HIERE PRIMO verkorting van: HIER[EREMI]E [LAMENTATIONUM IN] PRIMO [CAPITULO]. Vergelijk bijbeltekst: Jeremia 1:12b. Zie wapens: GDW, nr. 561.
GDW, blz. 152, nr. [562].

2. Voorwerpen ten behoeve van de eredienst

a. Kelk

[563]FRATER WOLTERUS GHERARDI, GRONINGANUS, CONMENDATOR IN WYTWERT. ANNO 1542.
Wapen: Gedeeld: I een kelk met een ouwel: II twee ampullen met naar elkaar toegewende oren, vergezeld tussen de halzen van een hart, waarboven een vlucht. Inplaats van een wrong een doornenkroon. Helmteken: twee lansen, waartussen en waarvoor een kruis. Schildhouders: twee engelen.
QUE MANDUCAT HUNC PANEM VEL BIBERIT CALICEM DOMINI INDIGNE REUS ERIT CORPORIS ET SANGUINIS DOMINI. TWE END VYFTICHSTE HALF LOET MIN 1½ VERDEL..
N.B. Groningen. Sint-Jozefkerk. Afgebeeld: HLZ, nr. 12.
GDW, blz. 152, nr. [563].

3. Voorwerpen ten behoeve van de huishouding

a. Kannetje

[564]Wapen: Doorsneden: A een hoekig dwarsbalk, de snijlijn met vier punten rakend; B een ster.
N.B. Aardewerk. Gevonden in wierde Feerwerd, c. 1945 meegenomen naar Verenigde Staten van Noord-Amerika, adres onbekend. Wapen Johannes van Broekhuisen, commandeur Wijtwerd 26 september 1558. Zie: RAG, Archief commanderij Wijtwerd, inv. nr. 1, regest nr. 153. Hier buitendien: Helmteken: een scherm van veren, beladen met een hoekige dwarsbalk. In kannetje mesje met zilveren heft waarop: REINW.JANSEN, 1513 Mededeling.
N.B. XVIA. GMG., aanwinst 1927, nr. 87E.
GDW, blz. 152, nr. [564].

k. OMMELANDEN, ONBEKEND KLOOSTER

1. Gebouwen

a. Onbekend

1. Gebrandschilderd glas

[565]Zwart huismerk nr. 73.
N.B. XVIA. GMG, aanwinst 1927, nr. 87E
GDW, blz. 152, nr. [565].








Contact


Bron: A. Pathuis, Groninger gedenkwaardigheden. Teksten, wapens en huismerken van 1298-1814
(Assen/Amsterdam 1977), met aanvullingen en correcties door R.H. Alma.
Met dank aan Elibert Datema voor het scannen en ocr'en.
Aanvullingen en correcties graag naar mailredmeralmanl.



Laatst bijgewerkt 6 januari 2012
Naar begin van de pagina